Η στάση των μεγάλων δυνάμεων και η ελληνική ατολμία

Του Δημήτρη Μαυρίδη*

Αμέσως μετά την εκκένωση της Μικράς Ασίας από τους Ελληνες, η Μεγάλη Βρετανία -άτυπη σύμμαχος των Ελλήνων, που βασιζόταν στην ασπίδα του Ελληνικού Στρατού για την κάλυψη των Στενών, της Κωνσταντινούπολης και της ουδέτερης ζώνης που κατείχε στη Μικρά Ασία- φάνηκε να επιδιώκει σαφώς, στην αρχή, την ανασυγκρότηση του Ελληνικού Στρατού.

Ο Ισμέτ Ινονού με τον Φρανκλίν Μπουιγιόν περιχαρείς, μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Μουδανιών. Ηταν ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος των Γάλλων για τη νίκη των κεμαλικών στη Μικρά Ασία και για την παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης


Είναι γεγονός ότι η κυβέρνηση του Λόιντ Τζορτζ, με πρωτοστατούντα τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, ετοιμαζόταν για πολεμική σύγκρουση με την κεμαλική Τουρκία. Αντίθετα οι Γάλλοι, σε ανοικτή ρήξη προς τους Αγγλους, είχαν εκχωρήσει την Ανατολική Θράκη στους Τούρκους, ακόμη και πολύ πριν από τον Αύγουστο του 1922.
Στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1922 εκδηλώθηκε κρίση στις αγγλογαλλικές σχέσεις. Η Γαλλία διαχώρισε τη θέση της και υποστήριξε την απαίτηση των Τούρκων για προσάρτηση στην Τουρκία της Ανατολικής Θράκης και των Στενών, που οι Τούρκοι θα ουδετεροποιούσαν.
Τότε, η διάσταση στις γνώμες των Βρετανών ιθυνόντων και η απροθυμία της αγγλικής κοινής γνώμης και των αποικιών για πολεμική εμπλοκή με τους Τούρκους, οδήγησαν, μαζί με την αφόρητη πίεση της Γαλλίας, στην απόφαση των Συμμάχων να εκκενωθεί από τους Ελληνες η Ανατολική Θράκη και να παραδοθεί στην Τουρκία ως αμοιβή για την προσέγγισή της στους Συμμάχους. Η θετική διάθεση ορισμένων Αγγλων προς τους Ελληνες, όπως αυτή του Λόιντ Τζορτζ και του λόρδου Κόρζον, δεν ενισχύθηκε από τη μαχητικότητα, την τόλμη και την αποφασιστικότητα των Ελλήνων, που, δυστυχώς, δεν υπήρξαν.
Η απόφαση για την εκκένωση της Θράκης επικυρώθηκε από τους Συμμάχους στις 9.9.1922, έπειτα από θυελλώδεις συσκέψεις τριών ημερών στο Παρίσι, μεταξύ του Γάλλου πρωθυπουργού Πουανκαρέ και του Αγγλου υπουργού Εξωτερικών λόρδου Κόρζον. Οι παρακλήσεις του Βενιζέλου αντιμετωπίστηκαν την επαύριο παγερά από τον Πουανκαρέ.
Η ελληνική αυτοχειρία
Στο εύλογο ερώτημα του λόρδου Κόρζον «Ποιος θα υποχρεώσει τους Ελληνες να εγκαταλείψουν την Ανατολική Θράκη;» απάντησαν οι ίδιοι οι Ελληνες. Η Ανατολική Θράκη εγκαταλείφθηκε εθελόδουλα, ώστε να μη βρεθεί η Μεγάλη Βρετανία στη δυσάρεστη θέση να συγκρουστεί με την Τουρκία.
Παραμένει το γεγονός ότι ο τουρκικός στρατός δεν ήταν σε θέση να διαπλεύσει την Προποντίδα και να επιτύχει την κατάληψη της Ανατολικής Θράκης. Οι Τούρκοι δεν διέθεταν ναυτική δύναμη και η δύναμη πυρός των ελληνικών θωρηκτών ήταν σημαντική για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Υπήρχε επίσης και μία στρατηγική συνιστώσα στο να αρνηθούν οι Ελληνες να εκκενώσουν την Ανατολική Θράκη. Μία τέτοια κατάσταση έφερνε αμέσως σε ευθεία αντιπαράθεση τους Συμμάχους με την Τουρκία και το λιγότερο που θα κέρδιζαν οι Ελληνες ήταν πολύτιμος χρόνος. Η διάβαση των Τούρκων από τον Βόσπορο ή τον Ελλήσποντο, που κατείχαν με ασθενείς δυνάμεις οι Αγγλοι, σήμαινε αγγλο-τουρκική σύγκρουση, κάτι που εξυπηρετούσε τα στρατηγικά συμφέροντα της Ελλάδας. Βρισκόταν δηλαδή η νικημένη Ελλάδα σε θέση που της έδινε τη δυνατότητα να δημιουργήσει μία αγγλική ασπίδα και να αποφύγει νέα σύγκρουση με τους Τούρκους. Βέβαια, η ηττημένη χώρα δεν φαινόταν να έχει τις οικονομικές δυνατότητες για να συνεχίσει τον πόλεμο. Ωστόσο, η ιστορική εμπειρία μας διδάσκει ότι λαοί που είναι αποφασισμένοι και θέλουν να επιβιώσουν, βρίσκουν τα μέσα για να αντισταθούν.
…«Η Θράκη μας παραδόθηκε χωρίς να ριφθεί ούτε ένας πυροβολισμός», δήλωσε έπειτα από πενήντα χρόνια ο Ισμέτ Ινονού…