ΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙΑ ΤΟΥ ΑΙΑΝΤΕΙΟΥ
MYTHOS ART & MEDIA
Γράφει: ο Δημήτριος Ν. Μπελεφάντης
Φωτογραφίες: Θάλεια Δ. Μπελεφάντη
Η θρησκευτική ζωή κατά τη διάρκεια των βυζαντίνων και μεσαιωνικών περιόδων ήταν έντονη.
Αυτό μαρτυρούν τα πολλά βυζαντινά και μεσαιωνικά εκκλησάκια στην περιοχή του Αιαντείου.
Η προσπάθεια μίμησης των ρευμάτων της αρχιτεκτονικής που επικρατούσε σε άλλες βυζαντινές περιοχές είναι εμφανής στη τοπική ναοδομία.
Η κεντρική παλαιά εκκλησία στο '' μούλκι '', η Κοίμησις της Θεοτόκου, εχει καταπληκτική ομοιότητα με την εκκλησία της Μονής της Καισαριανής στον Υμηττό, είναι και οι δύο κατασκευασμένες την ίδια εποχή ( τον 12ο αιώνα ).
Τον καιρό εκείνο λειτουργούσε ως καθολικό της μονής που δεν υπάρχει τώρα, και ήταν τότε η πρώτη Μητρόπολη της Σαλαμίνας.
Παλαιότερο βυζαντινό μνημείο είναι το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του καλυβίτη, του 10ου αιώνα στο δάσος του Αιαντείου, καθώς και τα εκκλησάκια της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, στη ''κακή βίγλα '' και στο '' μούλκι '', του 11ου αιώνα.
Η φαντασία των χτιστών της εποχής δημιούργησε μία ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική πολυμορφία.
Πολλά από αυτά τα εκκλησάκια χτίστηκαν σε τόπους τέλεσης αρχαίων δοξασιών για να εξαγνίσουν το χώρο.
Και βρίσκουμε ενσωματωμένα στη τοιχοποι'ί'α μαρμάρινα λείψανα της αρχαιότητας, κολώνες κ.α.
Η Κοίμησης της Θεοτόκου στο Αιάντειο
Κατά τον μεαίωνα, οι ανάγκες και οι αντιξοότητες της ζωής απαιτούσαν αντίστοιχα και τις πολύμορφες ιδιότητες που παρείχαν οι Άγιοι.
Η έλλειψη ορθόδοξης εκκλησιαστικής διοίκησης στη διάρκεια της Φραγκοκρατίας, αποτέλεσε βασικό λόγο που η ναοδομία στη περιοχή, περιορίζεται σε μικρά '' ξεροτρόχαλα '' εκκλησάκια, που παρά την κατασκευαστική απλοτητά τους, διαφέρουν σε σχήμα και ρυθμό.
Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του νηστευτή στο Αιάντειο, είναι εμφανές το οξύκορφο γοτθικό τόξο φραγκικής προέλευσης της εισόδου. Στοιχείο που συμβάλλει -μεταξύ άλλων- στην '' ιστορικότητα '' του μνημείου.
Πολλά από αυτά στο πέρασμα των αιώνων χρειάστηκαν συντήρηση, η οποία γινόταν με τα ίδια φυσικά υλικά που παρείχε ο τόπος.
Το ίδιο και κάποιες προσθήκες που έγιναν στην Τουρκοκρατία.
Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο '' καμπόλι '' του Αιαντείου
Η πληθυσμιακή αύξηση στη περιοχή τη δεκαετία του 60 δημιούργησε πρόβλημα χωρητικότητας στις μικρές εκκλησίες και οι '' κτήτορες '' τους προέκτειναν με ακαλαίσθητες νεωτεριστικές προσθήκες- πρόναους τα σημαντικά αυτά μνημεία, καταστρέφοντας τα αλόγιστα.
Δέν ακολούθησαν παραδείγματα άλλων περιοχών ( Κυκλάδες, Κρήτη κ.α. ), όπου για να λυθεί το πρόβλημα του χώρου, έφτιαχναν δίδυμες εκκλησίες, μία δίπλα στη παλιά, χωρίς να καταστρέφουν την αρχική αισθητική.
Η εκκλησία της Αγίας Ζώνης στη '' κακή βίγλα '' του Αιαντείου
Στο Αιάντειο, παρενέβησαν με τσιμεντόλιθους, ελενίτ, αλουμίνια, τσιμέντο κ.α. και σήμερα μόνο ένας έμπειρος παρατηρητής μπορεί να αντιληυθεί την ιστορικότητα αυτών των μικρών πρώτων ναών, που έχουν επικαλυφθεί με τα παραπήγματα του νεωτερισμού που τα κάνουν αδιάφορα.
Πολλές καταστροφές έχουν υποστεί και οι παλαιές αγιογραφίες τους, από επεμβάσεις με λαδομπογιές, ασβεστώματα κλπ.
Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του καλυβίτη στο δασος του Αιαντείου
Κατά το μεσαίωνα ήταν η έλλειψη εκκλησιαστικής διοίκησης που δεν δημιουργήθηκαν μεγαλοπρεπείς ναοί.
Το έλλειμα του ενδιαφέροντος των νεωτέρων διοικούντων και επιφορτισμένων για τη διατήρηση αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς και η άγνοια των διαχειριστών - επιτρόπων για τη σημαντικότητα των μνημείων συνήργησαν σε αυτή την ακαλαίσθητη σημερινή μορφή.
Η εκκλησία του Προφήτη Ηλία στη '' κακή βίγλα '' του Αιαντείου
Ποτέ δεν είναι αργά η Εκκλησία και η Πολιτεία να παρέμβουν ωστε να αφαιρεθούν οι αυθαιρεσίες, να αναδειχθούν τα μνημεία και να διαμορφωθεί ο περιβάλλον χώρος τους.
Για να μάθουν οι νεώτεροι, για να αποκατασταθεί η ιστορική μνήμη, όπως άλλωστε ταιριάζει σε μία περιοχή, στην οποία άφησαν τα ίχνη τους όλλοι οι πολιτισμοί που πέρασαν.
Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στη '' κακή βίγλα '' του Αιαντείου
