ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ.

ΤΑ ΠΑΛΑΙΑ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙΑ ΤΟΥ ΑΙΑΝΤΕΙΟΥ

ΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙΑ ΤΟΥ ΑΙΑΝΤΕΙΟΥ

MYTHOS ART & MEDIA

Γράφει: ο Δημήτριος Ν. Μπελεφάντης

Φωτογραφίες: Θάλεια Δ. Μπελεφάντη

Η θρησκευτική ζωή κατά τη διάρκεια των βυζαντίνων και μεσαιωνικών περιόδων ήταν έντονη.

Αυτό μαρτυρούν τα πολλά βυζαντινά και μεσαιωνικά εκκλησάκια στην περιοχή του Αιαντείου.

Η προσπάθεια μίμησης των ρευμάτων της αρχιτεκτονικής που επικρατούσε σε άλλες βυζαντινές περιοχές είναι εμφανής στη τοπική ναοδομία.

Η κεντρική παλαιά εκκλησία στο '' μούλκι '', η Κοίμησις της Θεοτόκου, εχει καταπληκτική ομοιότητα με την εκκλησία της Μονής της Καισαριανής στον Υμηττό, είναι και οι δύο κατασκευασμένες την ίδια εποχή ( τον 12ο αιώνα ).

Τον καιρό εκείνο λειτουργούσε ως καθολικό της μονής που δεν υπάρχει  τώρα, και ήταν τότε η πρώτη Μητρόπολη της Σαλαμίνας.

Παλαιότερο βυζαντινό μνημείο είναι το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του καλυβίτη, του 10ου αιώνα στο δάσος του Αιαντείου, καθώς και τα εκκλησάκια της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, στη ''κακή βίγλα '' και στο '' μούλκι '', του 11ου αιώνα.

Η φαντασία των χτιστών της εποχής δημιούργησε μία ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική πολυμορφία.

Πολλά από αυτά τα εκκλησάκια χτίστηκαν σε τόπους τέλεσης αρχαίων δοξασιών για να εξαγνίσουν το χώρο.

Και βρίσκουμε ενσωματωμένα στη τοιχοποι'ί'α μαρμάρινα λείψανα της αρχαιότητας, κολώνες κ.α.

Η Κοίμησης της Θεοτόκου στο Αιάντειο

Κατά τον μεαίωνα, οι ανάγκες και οι αντιξοότητες της ζωής απαιτούσαν αντίστοιχα και τις πολύμορφες ιδιότητες που παρείχαν οι Άγιοι.

Η έλλειψη ορθόδοξης εκκλησιαστικής διοίκησης στη διάρκεια της Φραγκοκρατίας, αποτέλεσε βασικό λόγο που η ναοδομία στη περιοχή, περιορίζεται σε μικρά '' ξεροτρόχαλα '' εκκλησάκια, που παρά την κατασκευαστική απλοτητά τους, διαφέρουν σε σχήμα και ρυθμό.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του νηστευτή στο Αιάντειο, είναι εμφανές το οξύκορφο γοτθικό τόξο φραγκικής προέλευσης της εισόδου. Στοιχείο που συμβάλλει -μεταξύ άλλων- στην '' ιστορικότητα '' του μνημείου.

Πολλά από αυτά στο πέρασμα  των αιώνων χρειάστηκαν συντήρηση, η οποία γινόταν με τα ίδια φυσικά υλικά που παρείχε ο τόπος.

Το ίδιο και κάποιες προσθήκες που έγιναν στην Τουρκοκρατία.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο '' καμπόλι '' του Αιαντείου

Η πληθυσμιακή αύξηση στη περιοχή τη δεκαετία του 60 δημιούργησε πρόβλημα χωρητικότητας στις μικρές εκκλησίες και οι '' κτήτορες '' τους προέκτειναν με ακαλαίσθητες νεωτεριστικές προσθήκες- πρόναους τα σημαντικά αυτά μνημεία, καταστρέφοντας τα αλόγιστα.

Δέν ακολούθησαν παραδείγματα άλλων περιοχών ( Κυκλάδες, Κρήτη κ.α. ), όπου για να λυθεί το πρόβλημα του χώρου, έφτιαχναν δίδυμες εκκλησίες, μία δίπλα στη παλιά, χωρίς να καταστρέφουν την αρχική αισθητική.

Η εκκλησία της Αγίας Ζώνης στη '' κακή βίγλα '' του Αιαντείου

Στο Αιάντειο, παρενέβησαν με τσιμεντόλιθους, ελενίτ, αλουμίνια, τσιμέντο κ.α. και σήμερα μόνο ένας έμπειρος παρατηρητής μπορεί να αντιληυθεί την ιστορικότητα αυτών των μικρών πρώτων ναών, που έχουν επικαλυφθεί με τα παραπήγματα του νεωτερισμού που τα κάνουν αδιάφορα.

Πολλές καταστροφές έχουν υποστεί και οι παλαιές αγιογραφίες τους, από επεμβάσεις με λαδομπογιές, ασβεστώματα κλπ.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του καλυβίτη στο δασος του Αιαντείου

Κατά το μεσαίωνα ήταν η έλλειψη εκκλησιαστικής διοίκησης που δεν δημιουργήθηκαν μεγαλοπρεπείς ναοί.

Το έλλειμα του ενδιαφέροντος των νεωτέρων διοικούντων και επιφορτισμένων για τη διατήρηση αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς και η άγνοια των διαχειριστών - επιτρόπων για τη σημαντικότητα των μνημείων συνήργησαν σε αυτή την ακαλαίσθητη σημερινή μορφή.

Η εκκλησία του Προφήτη Ηλία στη '' κακή βίγλα '' του Αιαντείου

Ποτέ δεν είναι αργά η Εκκλησία και η Πολιτεία να παρέμβουν ωστε να αφαιρεθούν οι αυθαιρεσίες, να αναδειχθούν τα μνημεία και να διαμορφωθεί ο περιβάλλον χώρος τους.

Για να μάθουν οι νεώτεροι, για να αποκατασταθεί η ιστορική μνήμη, όπως άλλωστε ταιριάζει σε μία περιοχή, στην οποία άφησαν τα ίχνη τους όλλοι οι πολιτισμοί που πέρασαν.

Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στη '' κακή βίγλα '' του Αιαντείου

ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΟΕΕΣΣ

Πώς φτάσαμε στον ξεριζωμό του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης

(3 – 18 Οκτωβρίου 1922)

Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου *

Στην κατεστραμμένη Σμύρνη που η πυρπόλησή της άρχισε στις 27 Αυγούστου 1922 από τους Τούρκους τσέτες του Κεμάλ και τελείωσε την 3η Σεπτεμβρίου, οι καπνοί αναδύονταν από τα καμένα σπίτια, καταστήματα, αποθήκες και ορθόδοξες εκκλησίες.

Μέχρι και τη νύχτα 6ης Σεπτεμβρίου στο λιμάνι του Τσεσμέ της Ερυθραίας τελείωσε η αποχώρηση του ελληνικού στρατού από τα χώματα της Μικράς Ασίας και ταυτόχρονα την νύχτα αυτή τελείωσε οι τρισχιλιετείς παρουσία του Ελληνισμού στην Ιωνία.

Ο νέος Διοικητής της στρατιάς Μικράς Ασίας αρχιστράτηγος Γεώργιος Πολυμενάκος με όλο το επιτελείο της στρατιάς επάνω στο πλοίο «Κύκνος» ετοιμάζεται για αναχώρηση και ξαφνικά μέσα στην νύχτα ακούγεται ένα συγκλονιστικό παιάνισμα σάλπιγγας. Είναι το στρατιωτικό παιάνισμα της οπισθοχώρησης «αποχώρησης» του στρατού. Όλοι επάνω στο πλοίο δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα δάκρυά τους, δάκρυα λύπης, οδύνης, αγωνίας για την τύχη και το μέλλον αυτού του υπερήφανου αλλά προδομένου ελληνικού λαού, που κάποιοι ανεγκέφαλοι στρατιωτικοί και πολιτικοί έφεραν το διχασμό και την καταστροφή στην Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών της Συνθήκης των Σεβρών του Βενιζέλου. Θα έπρεπε τότε οι πολιτικοί να βρουν μια κοινή πλεύση και να προχωρήσουν ενωμένοι για το συμφέρον της πατρίδας.

Στις 26 Αυγούστου 1922, μια μέρα πριν την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη, από το λιμάνι της Σμύρνης έφυγε παίρνοντας όλη την οικοσκευή του ο αρμοστής Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης. Έως να φτάσει στο βρετανικό καράβι που τον περίμενε, το πλήθος τον γιουχάιζε και τον καταριόταν για τα τόσα αδικαιολόγητα κακουργήματα που έφερε η τριετής παρουσία του στη Σμύρνη με την απαράδεκτη συμπεριφορά του στον ελληνισμό της Σμύρνης. Ο προβληματικός αυτός άνθρωπος που ήταν διορισμένος από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τους συμμάχους μας με την συνθήκη των Σεβρών πήρε μαζί του και όλο το αρχείο της αρμοστείας και με το βρετανικό πλοίο «Iron Duke» (Σιδερένιος δούκας), έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί με ρουμανικό εμπορικό πλοίο στην Κωνστάντζα της Ρουμανίας. Μετά με τραίνο έφτασε στο Παρίσι για να καταλήξει στην Νίκαια της Γαλλίας όπου συνταξιοδοτούμενος από τις μυστικές υπηρεσίες της Αγγλίας πέθανε το 1950 σε ηλικία 89 ετών, χωρίς να επισκεφτεί την Ελλάδα μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Στη Νίκαια ο Πλαστήρας τον επισκέφτηκε πολλές φορές και μία ο Βενιζέλος ο οποίος σε γράμμα που του έστειλε στη Σμύρνη στις 23 Αυγούστου 1921 (στην ίδια επιστολή του αναγγέλλει και τον επικείμενο γάμο του με την Έλενα Σκυλίτση) του λέει: «… με ανησυχεί η προς Άγκυρα προέλαση διότι ενώ ουδέν οριστικό αποτέλεσμα δύναται να μας πορίσει και αυτή η κατάληψη της Άγκυρας, η απομάκρυνση από τις βάσεις μας, μας εξασθενίζει και μας εκθέτει σε κίνδυνο. Έπειτα δε ανησυχητική είναι η στάση της Γαλλίας, εχθρός προς ημάς σήμερον… »

Και πράγματι η Γαλλία με τον Φραγκλίνο Μπουγιόν που πήγε στην Άγκυρα τον Οκτώβριο του 1921 έκανε συμφωνία με τον Κεμάλ για χορήγηση προς την Τουρκία μεγάλης ποσότητας στρατιωτικού υλικού, όπως όπλα, κανόνια, πολυβόλα και 400 φορτηγά αυτοκίνητα τύπου «Μπερλιέτ», καθώς και 170.000 στρατιωτικές στολές. Η Ιταλία έδωσε στον Κεμάλ άλλα 150 αυτοκίνητα φορτηγά τύπου «Φίατ» για τις μετακινήσεις του Τουρκικού στρατού.

Μετά την κατάρρευση του μετώπου της στρατιάς και την κατάληψη της Σμύρνης από τον Κεμάλ η κατάσταση του στρατού στα χώματα της Μικράς Ασίας ήταν προβληματική καθώς οι μεραρχίες άρχισαν να υποχωρούν αφήνοντας ποσότητες πολεμικού υλικού. Όσο μπορούσαν τα κατέστρεφαν για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Τραγικό ήταν και το συμβάν για το Α΄ και Β΄ σώμα στρατού όταν έφτασαν στο λιμάνι του Τσεσμέ της Ερυθραίας. Πριν επιβιβαστούν στα καράβια με ομαδικούς πυροβολισμούς σκότωσαν τα άλογα μπροστά στο λιμάνι για να μην τα πάρουν οι Τούρκοι.

Το Γ΄ σώμα στρατού αποτελούμενο από 4 μεραρχίες με έδρα το Εσκί Σεχίρ (Δορύλαιο) και διοικητή τον στρατηγό Σουμιλά Πέτρο (που κατείχε το βόρειο συγκρότημα της στρατιάς), είχε την ΧΙ μεραρχία, την ΙΙΙ, την Χ και την ανεξάρτητη μεραρχία καθώς και δυο συντάγματα πεζικού το 47ο και το 54ο . Ο Κλεάνθης Πουλαλάς αντιστράτηγος ε.α. που έλαβε μέρος στην μικρασιατική εκστρατείας στο β΄ σύνταγμα πεζικού μέχρι το 1920 και στη συνέχεια στην 1η μεραρχία, στο βιβλίου του «Η Μικρασιατική Εκστρατεία 1919 -22» και στη σελίδα 361 αναφέρει μεταξύ άλλων ότι στις 25 Αυγούστου 1922 έλαβαν διαταγή του νέου αρχιστράτηγου Πολυμενάκου να επιβιβαστούν στα πλοία που βρίσκονταν σε Μουδανιά και Κίο με προορισμό τη Ραιδεστό. Στις 5 Σεπτεμβρίου το Γ΄ σώμα στρατού με όλα το υλικό (πλην της ΧΙ μεραρχίας) εγκατέλειψε το έδαφος της Μικράς Ασίας και αποβιβάσθηκε στη Ραιδεστό της Ανατολική Θράκης με δύναμη 60.000 περίπου ανδρών.

Ο Κεμάλ θεωρώντας μετά από όλα αυτά ότι είναι πλέον κύριος της κατάστασης άρχισε να εκβιάζει τα πράγματα ζητώντας από τους συμμάχους της Αντάντ την αναθεώρηση της συνθήκης των Σεβρών και προς τούτο έστειλε μια μεραρχία προς την Κωνσταντινούπολη και μία προς τα Δαρδανέλια. Οι εκπρόσωποι της Γαλλίας, Αγγλίας και Ιταλίας προ της καταστάσεως αυτής ζήτησαν από τον Κεμάλ να γίνει διάσκεψη στα Μουδανιά στις 20 Σεπτεμβρίου 1922 κατ΄ απαίτηση των Τούρκων με σκοπό τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και την παραχώρηση στην Τουρκία της Ανατολικής Θράκης που μέχρι τότε και για δύο χρόνια ήταν ενσωματωμένη στην Ελληνική επικράτεια. Μάλιστα είχε στο ελληνικό κοινοβούλιο 52 βουλευτές που ήταν όλοι βενιζελικοί, εκ των οποίων οι 30 ήταν Έλληνες, 20 Τούρκοι και 2 Αρμένιοι.

Η διάσκεψη των Μουδανιών άρχισε στις 20 Σεπτεμβρίου και τελείωσε την 1η Οκτωβρίου 1922 με τους Τούρκους να υπογράφουν την συνθήκη αμέσως στις 27/9 ενώ η επαναστατική κυβέρνηση της Ελλάδας με εκπρόσωπο τον υποστράτηγο Μαζαράκη και ως παρατηρητές τον αρχηγό της επανάστασης Πλαστήρα και τον Σαρριγιάννη και ως διερμηνέα τον ίλαρχο Φιλώτα Χατζηλάζαρο, υπέγραψαν την συνθήκη μετά από τηλεγράφημα του Βενιζέλου από το Παρίσι που προέτρεπε την επαναστατική κυβέρνηση να δεχθεί την συμφωνία της παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στην Τουρκία μέχρι τον Έβρο ποταμό. Οι Τούρκοι ζητούσαν μέσω του τουρκικού τύπου και πολλών διαδηλώσεων Τούρκων πολιτών σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα όλη τη Θράκη στα όρια του 1915, και επιπλέον χρηματική αποζημίωση.

Οι απαιτήσεις της Τουρκίας διευθετήθηκαν, τελικά, με την συνθήκη της Λωζάνης που άρχισε στις 8 Νοεμβρίου 1922 και τελείωσε στις 24 Ιουλίου 1923, κατά την οποία οριστικοποιήθηκαν και τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Η στρατιά της Θράκης και Μακεδονίας που είχε έδρα την Ραιδεστό της Καλλίπολης με διοικητή τον Κωνσταντίνο Νίδερ εξέδωσε διαταγή στις 3 Οκτωβρίου 1922 η οποία μεταξύ άλλων έλεγε: «Η άτραπος μοίρα μας επιβάλλει να εκκενώσουμε την Ανατολική Θράκη συμμορφούμενοι προς διαταγή Υπουργείου Στρατιωτικών. Το οδυνηρό καθήκον θα εκτελέσουμε αγέρωχοι με αξιοπρέπεια …. Δείξατε ότι είστε στρατιώτες πολιτισμένοι και πειθαρχικοί και ότι φέρεται με ψυχή και με ανδρική γαλήνη την διακύμανση ταύτη της τύχης. – 30 Σεπτεμβρίου 1922 – Νίδερ Κωνσταντίνος».

Η αποχώρηση του στρατού από την Ανατολική Θράκη ανάγκασε και την αποχώρηση του ελληνικού πληθυσμού της Ανατολικής Θράκης ως την 18η Οκτωβρίου 1922. Στο διάστημα αυτό των 15 ημερών το στρατηγείο της Θράκης από τη Ραιδεστό, μετακομίζει στην Αλεξανδρούπολη. Στο μεταξύ στις 30 Σεπτεμβρίου ο αναπληρωτής του γενικού διοικητή Θράκης Κ. Γεραγάς ανέλαβε να συντονίσει το έργο του ξεριζωμού του ελληνισμού.

Ο Κ. Γεραγάς περιγράφει την τραγική πορεία ξεριζωμού λέγοντας ότι για πολλές ημέρες η αμαξιτή οδός αρκαδιουπόλεως και πολύ πέρα αυτής καλύπτονταν από συνεχής σειρά αραμπάδων εκ των οποίων έκαστος κατά κανόνα μετέφερε ανά μια οικογένεια με τα των ακινήτων της. Συγκλονιστικές σκηνές εξελίσσονταν ανάμεσα σε φίλους και γείτονες Έλληνες και Τούρκους, οι οποίοι αγκαλιασμένοι αποχωρίζονταν. Σε άλλες περιπτώσεις οι Έλληνες έκαιγαν τα σπίτια και τα καταστήματά τους για να μη λεηλατηθούν από τους Τούρκους.

Η παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους ήταν παράλογη. Ο τόπος αυτός παραχωρήθηκε στην Ελλάδα με την Συνθήκη των Σεβρών και κανένας δεν είχε δικαίωμα να την αποσπάσει από την Ελλάδα. Δεν θα έπρεπε να δεχτεί η επαναστατική κυβέρνηση την συνθήκη των Μουδανιών και ίσως είχε δίκιο ο στρατηγός Φράγκος που είπε στον Πλαστήρα στην Χίο να μην πάει ο στρατός στην Αθήνα αλλά στην Ανατολική Θράκη για να εδραιώσει τα σύνορα της Ελλάδας.

Ας μην ξεχνούμε, όμως, ότι οι διώξεις των Θρακών χρονολογούνταν από τα τέλη του 1912 λόγω της βουλγαρικής τρομοκρατίας και κορυφώθηκαν ήδη το 1913 για να συνεχιστούν από τους Νεότουρκους, οι οποίοι υποστήριζαν τις μετακινήσεις των Τούρκων της Μακεδονίας και της Ηπείρου για να δικαιολογήσουν και τον εκπατρισμό των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας. Οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης ήταν οι πρώτοι αλύτρωτοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας και υπέστησαν νωρίτερα από τους Μικρασιάτες και τους Ποντίους τις βουλγαρικές και τουρκικές διώξεις εξαιτίας και των βαλκανικών πολέμων.

Για το δράμα της Ανατολικής Θράκης περιγράφει με θλίψη ο Κώστας Γεραγάς: «Δεν ήταν μόνο οι προσωπικές περιουσίες που χάνονταν, ήταν οι απέραντες και γόνιμες πεδιάδες, οι πράσινες θάλασσες των αμπελιών, τα πλούσια αρχοντόσπιτα, τα επιβλητικά κοινοτικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα ατέλειωτα θρακικά δημητριακά, των οποίων ενώ είχε παραχωρηθεί στην Εθνική Τράπεζα το προνόμιο της εξαγοράς μεγάλου μέρους τους, τελικά και εκείνα εγκαταλείφθηκαν σχεδόν όλα».

Από μαρτυρία του στρατηγού Μαζαράκη που ήταν πρωταγωνιστής της απελευθέρωσης της Θράκης το 1920 αλλά και επί κεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπίας στη Διάσκεψη των Μουδανιών παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα. «… Εδήλωσα αμέσως ότι το κείμενον τούτο προδικάζει την συνθήκην της ειρήνης, ότι εγώ ήλθον δια να συζητήσω περί ανακωχής και όχι δια να ακούσω την άμεσον κατάληψιν της Θράκης υπό των Τούρκων και ότι υπό τοιούτους όρους θεωρώ τούτο απαράδεκτον και ούτε οδηγίας τοιαύτας έχω, ούτε καν θέλω να λάβω γνώσιν. Κατά την διεξαχθείσαν συζήτησιν ο Γάλλος αντιπρόσωπος στρατηγός Σαρπύ εζήτει με νευρικότητα και εκβιαστικώς να μας πιέση εις άμεσον αποδοχήν των πάντων, επισείων τους κινδύνους της παρελκύσεως, αφού δήθεν οι σύμμαχοι ανέλαβον να πείσουν τον Κεμάλ να μη διαπεραιωθή εις Ευρώπην και μας καταδιώξη και παρεχώρησαν εις αυτόν την Θράκην, η οποία παραχώρησις είναι οριστική. …

…. Προκειμένου, επαναλαμβάνω, δια τόσον μεγάλον έπαθλον όπως η Θράκη, ήξιζε τον κόπον να μεταχειρισθή η Ελλάς όλα τα μέσα δια να την κρατήση, φθάνουσα μέχρι του τελευταίου σημείου, όπου θα έβλεπε πλέον ότι η αντίστασίς της ήτο άσκοπος και εγέννα δεινοτέρους κινδύνους…

… Νομίζω λοιπόν ότι και ο Βενιζέλος εν Παρισίοις και η επανάστασις εν Αθήναις έσπευσαν πολύ, χάσαντες απ’ αρχής κάθε ελπίδα, να αποδεχθούν την εκκένωσιν της Ανατολικής Θράκης….»

Η εκκένωση της Ανατολικής Θράκης σήμαινε τη μετακίνηση των 260.000 Θρακών προσφύγων με την οικοσκευή τους και μέρος της σοδειάς τους, την αποχώρηση δεκάδων χιλιάδων προσφύγων που τον προηγούμενο μήνα είχαν καταφύγει από τη Μικρά Ασία στη Θράκη και επιπλέον τη μετακίνηση Αρμενίων, Κιρκασίων αλλά και Τούρκων αντικεμαλικών των οποίων ο αριθμός δεν είναι γνωστός. Τη μετακίνηση συμπλήρωσε η αποχώρηση 70.000 περίπου στρατιωτών, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν δυτικά του Έβρου. Μετακινήθηκαν προς δυτικά πάνω από 400.000 άτομα μέσα σε ένα εικοσαήμερο μόνο από την Ανατολική Θράκη.

Βιβλιογραφία

1. «Η μικρασιατική εκστρατεία 1919-1922, Αντιστρατήγου ε.α. Κλεάνθη Μπουλαλά, Αθήνα, 1959

2. Ιστορικά «Ελευθεροτυπίας», τόμος 5, τεύχος 46 (σελίδα 39), Αθήνα, 2000

3. «Έκθεσις της πολεμικής ιστορίας των Ελλήνων» (σελίδα 484)Εκδοτική Ελλάδος Α.Ε., Αθήνα, 1970

4. «Το Βήμα» 90 χρόνια, τόμος Α΄ 1922-1931 (σελίδα 70), Αθήνα, 2012

5. Θεοφάνης Μαλκίδης, «Η γενοκτονία των Ελλήνων – Θράκη – Μικρά Ασία – Πόντος» (σελίδες 77,79,81), εκδ. Γόρδιος, Αθήνα, 2015

* Ο Στέφανος Παπαγεωργίου είναι τεχνολόγος μηχανικός – ιστορικός μελετητής

ΣΑΛΑΜΙΝΙΑ 2018

ΟΠΑΠ Champions

https://analitis.gr/paroysiash-twn-11-athlhtwn-toy-xorhgikoy-programmatos-opap-champions-video/

ΠΑΤΗΣΤΕ ΤΟ LINK.

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΑΒΒΑΤΟ 29/09/2018
Σύλλογος Η Νέα Μενεμένη

ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΛΑΤΑΝΙΩΤΙΣΣΑ – ΠΑΡΑΛΙΑ ΕΛΑΙΩΝΑ
Αναχώρηση για Πελοπόννησο στάση καθοδόν και άφιξη στο χωριό Πλατανιώτισσα,ένα τοπίο με πλατάνια, καρυδιές και τρεχούμενα νερά όπου η Παναγία άφησε το ομοίωμά της στις ρίζες του Ιερού πλατάνου που αδελφωμένος με ακόμα 3 πλατάνια σχηματίζουν έναν υπέροχο φυσικό τρούλο για να στεγάσει το μικρό εκκλησάκι. Στο εσωτερικό του ναού είναι τυπωμένη ανάγλυφη και αμετάβλητη στους αιώνες η εικόνα της Θεοτόκου που κρατά στα χέρια της το Θείο Βρέφος και «μετρά» από 1.200 έως 1.700 χρόνια.
Αφού προσκυνήσουμε θα καταλήξουμε για γεύμα στην παραλία του Ελαιώνα. Με ενδιάμεση στάση επιστρέφουμε στα σημεία που επιβιβαστήκαμε.
Τιμή Συμμετοχής:15,00€/άτομο
ΤΟ ΔΣ

Souvatzoglou Grigorios Triathlete

1η θέση στον πιο σημαντικό αγώνα της χρονιάς εντός Ελλαδος , μιας που μας δίνει την πρόκριση για το Βαλκανικο πρωτάθλημα στις 15/9 στη γείτονα FYROM. Από όλους τους μέχρι στιγμής αγώνες μας μέσα στην χρόνια γνωρίζαμε όλοι οι αθλητες που βρισκόμαστε μεταξύ μας. Όμως η κοινή προετοιμασία μας στην Πάρνηθα με @panagiotis_.dimopoulos και Σταματίου Δημήτρη ήταν για να καταφέρουμε να είμαστε αντάξιοι Έλληνες Τριαθλητες στο Βαλκανικο πρωτάθλημα!Συμμετείχαμε σε μια σπουδαία διοργάνω...

Δείτε περισσότερα

• 25 Αυγούστου 1922

ΕΣΤΙΑ Νέας Σμύρνης

Ανυπεράσπιστη η Σμυρνη μας . . .

. .Ώρα με την ώρα η κατάσταση γίνεται πιο δύσκολη. Η Σμύρνη κατακλύζεται συνεχώς από πρόσφυγες του εσωτερικού. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος, αεικίνητος και ακούραστος, τρέχει στην προκυμαία, στις γειτονιές, για να τους παρηγορήσει, να τονώσει το ηθικό τους. Επισκέπτεται τους προξένους των μεγάλων δυνάμεων. Τους παρακαλεί να δεχτούν πρόσφυγες στα καράβια τους. Καμμιά όμως ανταπόκριση στις αγωνιώδεις εκκλήσεις του.

Τον συμβουλεύουν μόνο όλοι, να εγκαταλείψει τη Σμύρνη για να σωθεί ο ίδιος. Αλλά εκείνος δεν κάμπτεται. «Αρχαία παράδοσις του ελληνικού κλήρου, αλλά και καθήκον του καλού ποιμένος» απαντά σταθερά ο μετά από λίγο εθνομάρτυρας, «είναι να παραμένει με το ποίμνιόν του… ΄Αν έφευγα, θα με καταδίωνον αι σκιαί του Ιερού Πολυκάρπου και του αγίου Γρηγορίου του Ε΄ως προδότην και ανάξιον διάδοχόν των … Εφ΄όσον και ένας ακόμη εκ των πιστών του ποιμνίου μου ευρίσκεται ενταύθα, είμαι υποχρεωμένος να μείνω και εγώ. Αδυνατώ να σας ακολουθήσω».

Το βράδυ της ίδιας ημέρας ο Χρυσόστομος απευθύνει επιστολή προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο στη Γαλλία, όπου εκείνος είχε αποσυρθεί. Στην επιστολή αυτή, που είναι το κύκνειο άσμα του μεγάλου μάρτυρος της εκκλησίας της Σμύρνης, επισημαίνει τα σφάλματα του εθνάρχου στο χειρισμό του μικρασιατικού ζητήματος. Την έστειλε με το καράβι που πήρε μαζί του τον ελληνικό στρατό.
*Το κειμενο της επιστολής:

"Εν Σμύρνη
Τη 25 Αυγούστου 1922
Αγαπητέ φίλε και αδελφέ κ. Ελευθέριε Βενιζέλε,
Επέστη η μεγάλη ώρα της μεγάλης εκ μέρους σας χειρονομίας. Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικόν Κράτος αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην από του οποίου καμμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και το σώση.
Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος δια δύο πράξεις Σας.
Πρώτον διότι αποστείλατε εις Μ. Ασίαν ως Ύπατον Αρμοστήν ένα παράφρονα και εγωιστήν. Και δεύτερον διότι πρωτού αποπερατώσητε το έργον σας και θέσητε την κορωνίδα και το επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς δημιουργήματός Σας, της καταθέσεως των θεμελίων της περικλεεστάτης ποτέ Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, είχατε την ατυχή και ένοχον έμπνευσιν να διατάξητε εκλογάς κατ’ αυτάς ακριβώς τας παραμονάς της εισόδου Σας εις Κωνσταντινούπολιν και της καταλήψεως αυτής υπό του Ελληνικού Στρατού προς εκτέλεσιν – οίμι –δια παντός καταστραφείσης Συνθήκης των Σεβρών.
Αλλά γέγονεν ο γέγονεν.
Ακόμη όμως υπάρχει καιρός αν όχι να σωθή η Συνθήκη των Σεβρών, αλλά τουλάιστον να μη καταστραφή τελείως το Ελληνικόν Έθνος δια της απωλείας ότι μόνον της Μ. Ασίας αλλά και της Θράκης και αυτής ίσως της Μακεδονίας.
Και επειδή οι καιροί ου μενετοί πλέον, έκρινα καθήκον και εμόν απαραίτητον να κυλίσω τον πίθον μου εν μέσω της γενικής κινήσεως της παγκοίνου εδώ συμφοράς μας και πρώτον μεν έγραψα με ημερομηνίαν 21 Αυγούστου προς τον επί του Ελληνικού θρόνου ευρισκόμενον Κωνσταντίνον να προβή εις τας μεγάλας αποφάσεις, εν αις πρωτίστην θεωρώ την ανάληψιν της πηδαλιουχίας του ελληνικού σκάφους παρά της πάγκοινον την ευρωπαϊκήν υπόληψιν κεκτημένης Σης κορυφής.
Την παράδοσιν της διοικήσεως του στρατού εις τους εκδιωχθέντας αξιωματικούς της Αμύνης, οι οποίοι γνωρίζουν πως ανασυντάσσεται καταστραμμένος στρατός και οδηγείται εις την νίκην και την άμεσον εντεύθεν εκδίωξιν Στεργιάδου και Χατζανέστη και άλλα σχετικά.
Έκρινα δε προ παντός απαραίτητον εκ των φλογών της καταστροφής εν αις οδυνάται ο Μικρασιατικός Ελληνισμός, και ζήτημα είναι εάν όταν το παρόν μου γράμμα αναγιγνώσκεται υπό της Υμετέρας Εξοχότητος, αν ημείς πλέον υπάρχωμεν εν ζωή προοριζόμενοι – τις οίδε- κατ’ ανεξερευνήτους βουλάς της Θείας Προνοίας εις θυσίαν και μαρτύριον, ν’ απευθύνω την υστάτην ταύτην έκκλησιν προς την φιλογενή και μεγάλην ψυχήν Σας και να Σας είπω μόνο δύο λέξεις.
Εάν δια να σώσητε την Ελλάδα εκρίνατε καθήκον σας να προβήτε εις το επαναστατικόν κίνημα της Θεσσαλονίκης, μη διστάσητε τώρα να προβήτε εις εκατόν τοιαύτα κινήματα, ίνα σώσητε τώρα ολόκληρον τον απανταχού και ιδία τον μικρασιατικόν και θρακικόν Ελληνισμόν, ο οποίος τόσην θρησκευτικήν λατρείαν τρέφει προς Υμάς.
Και νυν, φίλτατε αδελφέ, σε μόνον θεωρούμεν τον από μηχανής Θεόν, σε βράχον, σε ελπίδα, σε σωτήρα και σε μεσσίαν μας. Περίζωσε την ρομφαίαν του λόγου σου κατευοδού προς υμάς και κόψον τον άλυτον δια την διπλωματίαν μέχρι σήμερον δεσμόν του Ανατολικού ζητήματος.
Πίπτων επί του τραχήλου υμών, περιλούω υμάς δι’ απείρων φιλημάτων σεβασμού και αγάπης.
† Ο Σμύρνης Χρυσόστομος"

Η δραματική του επιστολή, στην οποία διακρίνεται η αγωνία γι αυτό που επέρχεται για τους Έλληνες της περιοχής, χωρίς κανείς να μπορεί να το αποτρέψει, γράφτηκε την προπαραμονή του θανάτου του, στις 25 Αυγούστου 1922!!!! Σίγουρα ο Βενιζελος διάβασε τη δραματική έκκληση όταν ο ΙΕραρχης ήταν πλέον ΝΕΚΡΟΣ, κατακρεουργημένος από τον τουρκικό όχλο στις 27 Αυγούστου 1922 όπου παραδόθηκε από τον Διοικητη Σμυρνης Νουρεντιν, κατά την κατάληψη της Σμύρνης από τους Τούρκους ! !

ΣΟΥΒΛΑΚΙ 2018

Οι σφαγές στα ρωμιοχώρια της Βιθυνίας

https://mikrasiatis.gr/oi-sfages-sta-romioxoria-tis-vithynias/


ΠΑΤΗΣΤΕ ΤΟ LINK.

ΕΚΛΟΓΕΣ 2018

ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ

“Η ΝΕΑ ΜΕΝΕΜΕΝΗ”

Έδρα: Αγ.Παρασκευής και Αγ.Νικολάου , Αιάντειο Σαλαμίνας

Τηλ 6937542309 6977505795 6977358100 6972696849 Email:neamenemeni@gmail.com

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Σας ανακοινώνουμε ότι οι αρχαιρεσίες για την ανάδειξη του νέου Δ.Σ , της νέας εξελεγκτικής επιτροπής και των νέων αντιπροσώπων για την ομοσπονδία θα πραγματοποιηθούν την ΚΥΡΙΑΚΗ 22/07/2018 και από 09:30-14:00 πμ.

Όσοι επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα για οποιαδήποτε από τα παραπάνω όργανα του Συλλόγου, παρακαλούνται όπως υποβάλλουν τις υποψηφιότητες τους στη εφορευτική επιτροπή που θα βρίσκεται στα γραφεία του Συλλόγου από την Τετάρτη 11/07/2018 εως και την Τετάρτη 18/07/2018 και ώρα 19:00-20:00 μμ

Η Εφορευτική Επιτροπή

ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΙΑΝΤΕΙΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ

“Η ΝΕΑ ΜΕΝΕΜΕΝΗ”

Έδρα: Αγ.Παρασκευής και Αγ.Νικολάου , Αιάντειο Σαλαμίνας

Τηλ 6937542309 6977505795 6977358100 6972696849 Email:neamenemeni@gmail.com

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Ο Σύλλογος μας ,σας προσκαλεί στην ετήσια Γενική Συνέλευση που θα πραγματοποιηθεί στα γραφεία μας, στην 8 Ιουλίου 2018, ημέρα Κυριακή και ώρα 11.00 πμ.

Σας παρακαλούμε να παρευρεθείτε ώστε να ενημερωθείτε για τα μακροχρόνια προβλήματα της περιοχής μας καθώς και να μας κάνετε γνωστά τα δικά σας αιτήματα-προβλήματα. αλλά και να τακτοποιήσετε τις οικονομικές σας υποχρεώσεις

Σας περιμένουμε…

ΤΟ ΔΣ

Γρηγόρης Σουβατζόγλου: «Tο Τρίαθλο ταιριάζει στην Ελλάδα» από iRun 13 Ιουνίου 2018 Συνεντεύξεις

https://irunmag.gr/2018/06/13/grigoris-souvatzoglou-to-triathlo-tairiazei-stin-ellada/

ΠΑΤΗΣΤΕ ΤΟ LINK.

03 Ιουν 18 ← πίσω FLASH REPORT: Πρώτος ο Σουβατζόγλου στην ηλικιακή κατηγορία 30-34 στο The Championship

http://www.trinews.gr/item.php?id=2002

ΠΑΤΗΣΤΕ ΤΟ LINK ΓΙΑ ΠΡΟΒΟΛΗ.

ΟΕΕΣΣ

Η εκστρατεία στη Μικρά Ασία

Από

 Mikrasiatis

 -

732

Ηταν η παρουσία των ελληνικών δυνάμεων στην Ανατολία προάγγελος των δραματικών γεγονότων μέχρι και την Καταστροφή του 1922;

Επιμέλεια Στεφανος Xελιδονης

Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 ο Ελευθέριος Βενιζέλος ηττήθηκε και αναχώρησε για το εξωτερικό. Οι διάδοχοί του στην εξουσία, κυνηγώντας τις κεμαλικές δυνάμεις, παρασύρθηκαν όλο και βαθύτερα στην Ανατολία και διέσχισαν την Αλμυρά έρημο προς τον Σαγγάριο ποταμό. Στην αρχή πέτυχαν εντυπωσιακές νίκες. Με τσέτες, όμως, να πλήττουν τις γραμμές ανεφοδιασμού μέσα στην έρημο και τον χρόνο να κυλάει υπέρ του Μουσταφά Κεμάλ, που στο μεταξύ είχε δημιουργήσει διαύλους επικοινωνίας με τους φιλικούς προς την τουρκική υπόθεση μπολσεβίκους, ο ελληνικός στρατός στο τέλος τράπηκε σε άτακτη υποχώρηση. Θα ήταν τα πράγματα διαφορετικά αν ο Βενιζέλος δεν είχε χάσει τις εκλογές ή αν δεν τις είχε προκηρύξει; Ή ήταν η μικρασιατική εκστρατεία καταδικασμένη όχι μόνο από την πρώτη κιόλας μέρα, αλλά και νωρίτερα, όταν στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων ο Βενιζέλος απεδέχθη ενθουσιωδώς την πρόταση των Βρετανών και Γάλλων ομολόγων του για την απόβαση ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919; Αυτά τα ερωτήματα είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθούν υπό το πρίσμα των δεδομένων εκείνης της εποχής, με δυσκολότερο απ’ όλα το αν η ίδια η απόφαση για την απόβαση ήταν σωστή. Το τελευταίο ίσως παρουσιάζει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς με την υλοποίηση της απόφασης που ελήφθη στο Παρίσι, στήθηκε το σκηνικό για τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν στη Μικρά Ασία.

Οι «συνένοχοι» των Παρισίων

Μάιος 1919. Ο ελληνικός στρατός έχει πραγματοποιήσει απόβαση στη Σμύρνη και ευζωνικό τμήμα παρελαύνει στην προκυμαία της πόλης . Οι εκκλήσεις των Μικρασιατών Ελλήνων προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο αποτέλεσαν σοβαρό λόγο για την απόφαση του Ελληνα πρωθυπουργού να διεκδικήσει στο Συνέδριο της Ειρήνης, στο Παρίσι, τη Σμύρνη και το Βιλαέτι του Αϊδινίου.

Οταν ο Βρετανός πρωθυπουργός David Lloyd George , με τη σύμφωνη γνώμη του Γάλλου ομολόγου του Georges Clemenceau ), πρότεινε στον Βενιζέλο να στείλει ειρηνευτική δύναμη στη Σμύρνη, εις πρόληψη ιταλικής απόβασης, αυτός άρπαξε την πολυπόθητη ευκαιρία με ενθουσιασμό.

1. Κων. Δ. Σβολόπουλου, Η απόφαση για την επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία, Ικαρος, Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών Ε. Κ. Βενιζέλος, 2009.

2. Carnegie Endowment for International Peace, Report of the International Commissioto Inquire into the Causes and Conduct of the BalkaWars, WashingtoD. C., 1914, σ. 70 – 80.

3. Ξεν. Στρατηγού, Η Ελλάς εν Μικρά Ασία, Αθήνα, 1925, σ. 51.

Πηγή: Καθημερινή

ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ.

H Σμύρνη μέσα στην ιστορία

Από

 Mikrasiatis

 -

Του Νίκου Χ. Βικέτου

H Σμύρνη υπήρξε πόλη λαμπρή αλλά και πόλη πολύπαθη και τραγική. Η δημιουργία της περιβάλλεται από το μύθο. ΄Αλλοι είπαν ότι την έχτισαν οι Λέλεγες, άλλοι ότι την έχτισαν οι ΄Ιωνες ενός τμήματος της Εφέσου. ΄Αλλοι θεωρούν ως θεμελιωτή της το Θησέα το Θεσσαλό, τον εγγονό του Αδμήτου, ή τον Θησέα τον Αθηναίο, ο οποίος της έδωσε το όνομα της Αμαζόνας γυναίκας του, της Σμύρνας. Κάποιοι, τέλος, είπαν ότι ο ιδρυτής της ήταν ο Τάνταλος, γιος του Δία.

Ιστορικά η ίδρυση της Σμύρνης τοποθετείται το έτος 1.100 π.Χ., όταν οι Αιολείς από την Κύμη της Αιολίδος εγκαθίστανται στο μυχό του σμυρναϊκού κόλπου, ιδρύοντας εκεί δική τους αποικία. Από τους Αιολείς η Σμύρνη περιήλθε τον 8o αι. π.Χ. στην κυριαρχία των Κολοφωνίων, από τότε παρέμεινε ιωνική πόλη.

Κατά τον 7ο αι. π.Χ., οι Σμυρναίοι απέκρουσαν με ηρωική αντίσταση την επίθεση των Λυδών υπό τον Γύγη (660 π.Χ.), αλλά υποδουλώθηκαν τελικά στον Αλυάττη (660 π.Χ.), ο οποίος, αφού κατέστρεψε την πόλη τους, τους ανάγκασε να ζήσουν διασκορπισμένοι στα γύρω χωριά. Στην κατάσταση αυτή έμειναν και επί της περσικής κυριαρχίας, μέχρις ότου ήρθε στη Μικρά Ασία ο Μέγας Αλέξανδρος (334 π.Χ.). Ο μακεδόνας βασιλιάς συγκέντρωσε τους διασκορπισμένους «κωμηδόν» Σμυρναίους και έχτισε για χάρη τους νέα πόλη στους πρόποδες του Πάγου, εκεί όπου βρίσκεται η σημερινή πόλη. Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, οι διάδοχοί του κατέστησαν τη Σμύρνη ακμαίο πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο.

Η ανάπτυξη της Σμύρνης συνεχίστηκε και κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, χάρη στα ειδικά προνόμια που απολάμβανε η πόλη και στο ενδιαφέρον των ρωμαίων αυτοκρατόρων, από τους οποίους τιμήθηκε τρεις φορές με τον επίζηλο τίτλο της «νεωκόρου».

Στο διάστημα της χιλιόχρονης ιστορίας του Βυζαντίου, η Σμύρνη γνώρισε περιόδους ακμής αλλά και κατάπτωσης, που ήταν συνέπεια των μεγάλων εσωτερικών αναστατώσεων της αυτοκρατορίας, των συνεχών πολέμων και των επιδρομών που υπέστη. Το 1424 η πόλη περιήλθε στην απόλυτη κυριαρχία των Οθωμανών Τούρκων. Αρχίζει η Τουρκοκρατία.

Κατά την Τουρκοκρατία (1424 – 1919) , και παρά τις δοκιμασίες που υπέστη από σεισμούς, πυρκαγιές και επιδημίες, η Σμύρνη κατάφερνε πάντα να ανασυγκροτείται μετά από κάθε συμφορά, με το ελληνικό στοιχείο να ενισχύει σταδιακά την παρουσία του εκεί. Η αύξηση του ελληνικού πληθυσμού ήταν μεγάλη, κυρίως μετά την αποτυχημένη επανάσταση του 1770 και ιδίως μετά το 1840, οπότε οι ΄Ελληνες εγκαθίστανται στην πόλη και στα γύρω από τη Σμύρνη χωριά και κωμοπόλεις.

Δεν είναι όμως μόνο η πληθυσμιακή υπεροχή των Ελλήνων που διαμόρφωνε τη φυσιογνωμία της πόλης. Είναι και η επικράτησή τους στο εμπόριο και στη ναυτιλία με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κυριαρχία τους σε όλους τους τομείς της οικονομικής, κοινωνικής και πνευματικής ζωής. «Γκιαούρ Ιζμίρ», δηλαδή άπιστη Σμύρνη, την αποκαλούσαν οι Τούρκοι, δίνοντας έτσι – έστω και άθελά τους – τη δική τους ομολογία για την ελληνικότητά της.

Στις 2/15 Μαΐου 1919, τμήματα της 1ης Μεραρχίας του ελληνικού στρατού αποβιβάζονται στην προκυμαία της Σμύρνης, μέσα σε παραλήρημα ενθουσιασμού και έρχονται σε σύγκρουση με ένοπλα τουρκικά στοιχεία. Στους 14 μήνες που μεσολάβησαν από την απελευθέρωση της Σμύρνης μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (1920), ο ελληνικός στρατός είχε σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες. Κατέλαβε το Αϊδίνι, το Νύμφαιο, την Πέργαμο, τη Μενεμένη, την Ανατολική Θράκη, την Αρτάκη, την Πάνορμο και την Προύσα και απέκρουσε με επιτυχία τις επιθέσεις των τσετών που παρενοχλούσαν πόλεις και χωριά με ελληνικούς πληθυσμούς.

Με τη Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920) η Ελλάδα λαμβάνει: α) Ολόκληρη την Ανατολική Θράκη, από την Αδριανούπολη ώς την Τσατάλτζα. β) Τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο. γ) Τη Σμύρνη και την ευρύτερη περιοχή της, από τις πόλεις Αϊβαλί, Πέργαμο, Μενεμένη, Μαγνησία, Κασαμπά, Βουρλά και ολόκληρη την Ερυθραία ώς τον Τσεσμέ, τα Αλάτσατα και την Κάτω Παναγιά, και προς το νότο την Παλαιά και τη Νέα ΄Εφεσσο για μια πενταετία. Μετά την παρέλευση του διαστήματος αυτού το τοπικό Κοινοβούλιο θα είχε την ευχέρεια να ζητήσει με απλή πλειοψηφία από το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών την οριστική ένταξη της Σμύρνης στο Βασίλειο της Ελλάδος.

Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας, η οποία εν τούτοις άφηνε πολλές εκκρεμότητες και, το κυριότερο, αγνοούσε τους Τούρκους εθνικιστές του Κεμάλ, ο οποίος ─ σε αντίθεση με το σουλτάνο ─ όχι μόνο δεν αναγνώρισε τη Συνθήκη των Σεβρών, αλλά έσπευσε να την καταδικάσει, να διακηρύξει τη διατήρηση της ακεραιότητας της Τουρκίας, να εξεγείρει την κοινή γνώμη και να ετοιμάσει ένα αξιόμαχο στρατό1. Την ίδια στιγμή στην Ελλάδα τα πάθη του εθνικού διχασμού, που είχαν οξυνθεί εξαιτίας της διαμάχης Βασιλικών – Βενιζελικών, οι αλλαγές σε πολιτικό και στρατιωτικό πεδίο μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920, η αντίδραση των Συμμάχων για την επαναφορά του Κωνσταντίνου στο θρόνο, οι πολιτικές παλινωδίες των φιλοβασιλικών κυβερνήσεων και η απομάκρυνση εμπειροπόλεμων αξιωματικών είχαν αρνητικές επιπτώσεις στο μικρασιατικό μέτωπο και δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την τελική επίθεση του Κεμάλ, η οποία οδήγησε στην κατάρρευση του μετώπου (Αύγουστος 1922) και στην οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού.

Ακολούθησε η μαζική ΄Εξοδος χιλιάδων χριστιανών από τις πόλεις και τα χωριά της Μ. Ασίας προς τη Σμύρνη, με τη σκέψη ότι εκεί θα εύρισκαν ασφάλεια, αφού οι Τούρκοι δε θα μπορούσαν να διαπράξουν βιαιοπραγίες λόγω της πολυάριθμης παρουσίας ξένων.

Οι πρώτοι άτακτοι, οι διαβόητοι τσέτες, μπήκαν στη Σμύρνη στις 27 Αυγούστου (π.η.) και την επομένη έκαναν την εμφάνισή τους τα τμήματα του τουρκικού στρατού με επικεφαλής τον Νουρεντίν πασά. Ακολούθησαν ανήκουστες φρικαλεότητες, εν ψυχρώ δολοφονίες, βιασμοί, σφαγές, λεηλασίες, ο μαρτυρικός θάνατος του μητροπολίτη Χρυσοστόμου Σμύρνης και ο εμπρησμός της πόλης από τον τουρκικό στρατό. Χιλιάδες άνθρωποι, που μέχρι τότε κρύβονταν ακόμα και μέσα σε τάφους για να σωθούν, έτρεξαν αλλόφρονες προς την παραλία, αναζητώντας καταφύγιο στα συμμαχικά και αμερικανικά καράβια που ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Σμύρνης.

Μερικούς μήνες αργότερα (Σεπτέμβριος / Οκτώβριος 1922), η Ανακωχή των Μουδανιών θα τερματίσει τις εχθροπραξίες μεταξύ των εμπολέμων και θα αποτελέσει το προοίμιο για το τι επρόκειτο να συμβεί με τη Συνθήκη της Λωζάννης στις 30 Ιανουαρίου 1923, η οποία οριστικοποίησε τα τετελεσμένα γεγονότα του ξεριζωμού και έσυρε την επιτύμβια πλάκα πάνω από τις πανάρχαιες πατρίδες του μικρασιατικού και του θρακικού Ελληνισμού.

Του Νίκου Χ. Βικέτου Γεν. Γραμματέα Ενώσεως Σμυρναίων 

25 ΜΑΡΤΙΟΥ. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΙΑΝΤΕΙΟΥ

Eνας Αιώνας από τον Πρώτο Διωγμό

ΑΠΟ MIKRASIATIS

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΩΓΜΟΣ (1913-1918)

Το κίνημα των Νεοτούρκων μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους

– Το κομιτάτο «Ένωσις και Πρόοδος» (Ittihat ve Terakki Cemiyeti) ήταν μια παράνομη οργάνωση που ιδρύθηκε από μορφωμένους Τούρκους στην Κωνσταντινούπολη το 1887, με στόχο την επαναφορά του συντάγματος του Μιδάτ πασά (1876), το οποίο είχε καταργήσει ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ το 1877, και την επιβολή του Οθωμανισμού σε όλους τους υπηκόους της Αυτοκρατορίας.  Από το 1897, οι οπαδοί του κομιτάτου αναγκάστηκαν να δράσουν στην Ευρώπη, όπου και ονομάστηκαν Νεότουρκοι από το δημοσιογραφικό όργανό τους, την εφημερίδα «Νέα Τουρκία», που εκδιδόταν στο Παρίσι.

– Η επανάσταση των Νεοτούρκων, που ξέσπασε στη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 1908, είχε ως αποτέλεσμα την εκθρόνιση του αιμοσταγούς Αβδούλ Χαμίτ και τη συνταγματική μεταπολίτευση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τότε, για να έχουν την υποστήριξη των πολλών και διαφόρων εθνοτήτων, που ζούσαν στην Αυτοκρατορία, υποσχέθηκαν ισονομία και ισοπολιτεία σε όλους τους υπηκόους, ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Το κυρίαρχο σύνθημα της επανάστασης ήταν «Δικαιοσύνη, Ελευθερία, Ισότητα» (Adalet, Hurriyet, Musavat). Ετσι, όλοι τότε πίστεψαν πως η Τουρκία μπήκε στην πορεία του εκδημοκρατισμού, πως οι καταπιέσεις των Χριστιανών θα πάψουν και πως όλοι αδελφωμένοι, Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί κι Εβραίοι, θα ζήσουν ειρηνικά και ισότιμα στην κοινή τους πατρίδα. Όλα αυτά απέβησαν πολύ σύντομα φρούδες ελπίδες και οι Νεότουρκοι έδειξαν το αληθινό τους πρόσωπο, αυτό που εν πολλοίς ισχύει μέχρι σήμερα. Στόχος τους δεν ήταν η ευημερία των πολιτών μέσα σε ένα πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό κράτος δικαίου, αλλά η πολιτική αφομοίωσης ή εξόντωσης όσων δεν υποστήριζαν τις αρχές του Τουρκισμού. Οι Νεότουρκοι αναρριχήθηκαν στην εξουσία με μηχανορραφίες, δολοφονίες και τεράστιας έκτασης τρομοκρατία. Ανέλπιστα πέτυχε η επανάστασή τους το 1908. Το ίδιο ανέλπιστα η τριανδρία Εμβέρ, Ταλαάτ και Τζεμάλ συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στα 1913 και εγκαθίδρυσε στυγνή δικτατορία, παραμερίζοντας τον σουλτάνο. Το κράτος κατάντησε ιδιοκτησία μιας ομάδας.  Η τριανδρία μετέβαλε το κομιτάτο, από φορέα ανανέωσης κι εκδημοκρατισμού, σε δύναμη τρομοκρατίας για την απόκτηση προσωπικής ισχύος και γοήτρου.

Μετά την ήττα της στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο (1912-1913), η Οθωμανική Αυτοκρατορία απώλεσε όλα τα ευρωπαϊκά εδάφη της δυτικά της γραμμής Αίνου – Μηδείας, στη Θράκη. Τον Ιούλιο του 1913 όμως οι Τούρκοι ανακατέλαβαν από τους Βούλγαρους όλη την Ανατολική Θράκη, έως την Αδριανούπολη και το Διδυμότειχο.  Ακριβώς αυτή την εποχή, η Τουρκία συνδέθηκε ακόμη πιο στενά με την πολιτική της Γερμανικής Αυτοκρατορίας.

– Οι Γερμανοί, για να εξασφαλίσουν τη σύμπραξη των Τούρκων σε μια μελλοντική σύρραξη – που δεν άργησε άλλωστε να εκδηλωθεί – υπόσχονταν στους Τούρκους επιστροφή των χαμένων βαλκανικών επαρχιών. Οι Νεότουρκοι πάλι, παίρνοντας σαν πρόσχημα την ήττα των Βαλκανικών Πολέμων και την αθρόα εκούσια έξοδο Μουσουλμάνων προσφύγων από τα βαλκανικά εδάφη, προσπάθησαν με κάθε τρόπο να εφαρμόσουν τα εθνικιστικά σχέδιά τους εις βάρος των εθνοτήτων που είχαν απομείνει στην ακρωτηριασμένη πια Αυτοκρατορία τους. Το σύνθημα «η Τουρκία στους Τούρκους» βρήκε θερμότατη υποστήριξη από τη γερμανική πολιτική.  Οι Έλληνες υπήρξαν τα πρώτα θύματα και οι Αρμένιοι τα τραγικότερα θύματα αυτής της πολιτικής και του τουρκικού εθνικισμού.

Από το 1913 έως το 1924, με την ένοχη ανοχή των ευρωπαϊκών κρατών και των Η.Π.Α., περίπου 2.500.000 Έλληνες και Αρμένιοι εξοντώθηκαν και άλλα 2.000.000 εκδιώχθηκαν από τις προαιώνιες πατρογονικές εστίες τους, για να γίνει η Τουρκία εθνικό κράτος.

– Στα 1913-1914 η Γερμανία ετοιμαζόταν για την τελική αναμέτρησή της με την Αντάντ.  Η γερμανική πολιτική στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε θριαμβεύσει. Οι Γερμανοί, στο πλαίσιο της «πολιτικής προς ανατολάς» (Drang nach Osten), είχαν διεισδύσει τόσο πολύ στην Τουρκία, ώστε την είχαν μεταβάλει σε προτεκτοράτο τους. Οι Νεότουρκοι είχαν σχεδόν παραχωρήσει τη διοίκηση στους Γερμανούς και ο σουλτάνος είχε υποκύψει στην πολιτική βούληση του κάιζερ Γουλιέλμου, ο οποίος, μέσω του Γερμανού πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη Βανγκενχάιμ, προωθούσε την πλήρη υποταγή της Τουρκίας και την εξυπηρέτηση των πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών βλέψεων της Γερμανίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Έτσι η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε καταντήσει λεία της γερμανικής πολιτικής και δέσμια των κοσμοκρατορικών απόψεων του Παγγερμανισμού.

Ο Διωγμός του 1913-1918 και η Γενοκτονία των Χριστιανών της Αυτοκρατορίας

– Τον Δεκέμβριο του 1913, έφτασε στην Πόλη μια γερμανική αποστολή υψηλού επιπέδου, με επικεφαλής τον Λίμαν φον Ζάντερς και στόχο την αναδιοργάνωση του τουρκικού στρατού. Απώτερος σκόπος ήταν στην πραγματικότητα ο πλήρης στρατιωτικός έλεγχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενόψει του Μεγάλου Πολέμου, που δεν θα αργούσε να ξεσπάσει. Δεν ήταν η πρώτη φορά που καλούνταν Γερμανοί στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες από την Υψηλή Πύλη. Και παλαιότερα οι Γερμανοί υπήρξαν οργανωτές και σύμβουλοι του τουρκικού στρατού. Όμως τον Ιανουάριο του 1914 συνέβαινε το εξής παράδοξο: αρχηγός του τουρκικού επιτελείου στρατού ήταν ο στρατηγός Ζέλεντορφ, γενικός επιθεωρητής του στρατού ο Λίμαν φον Ζάντερς και άλλοι είκοσι ανώτατοι Γερμανοί αξιωματούχοι κατείχαν καίριες θέσεις στο στράτευμα! Αυτοί οι στρατιωτικοί, επιθεωρώντας διάφορα στρατηγικά μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ανατολική Θράκη, στην Προποντίδα και στη Δυτική Μικρασία, διαπίστωσαν την ύπαρξη εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων, που διέθεταν εντυπωσιακή οικονομική και πνευματική υπεροχή έναντι των συνοίκων Μουσουλμάνων. Ο Λίμαν φον Ζάντερς εισηγήθηκε την εκδίωξη των Ελλήνων από τις περιοχές του 2ου και 3ου Σώματος Στρατού της Τουρκίας (Θράκη, Βιθυνία, Μυσία, Τρωάδα, Ιωνία), γιατί η ύπαρξη τόσου πλήθους Ελλήνων στις επαρχίες αυτές ήταν σοβαρό μειονέκτημα σε περίπτωση πολέμου.  Εξάλλου αργότερα, κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Γερμανός ναύαρχος Ούζεντομ δήλωνε απερίφραστα ότι «οι Γερμανοί υπέδειξαν στους Τούρκους την απομάκρυνση των Ελλήνων για στρατηγικούς λόγους». Γενικώς οι Γερμανοί θεωρούσαν τους Έλληνες και τους Αρμένιους της Τουρκίας ως σοβαρό εμπόδιο στις βλέψεις τους και φραγμό στην πολιτική του Drang nach Osten. Γι’ αυτό πρότειναν πιεστικά την απομάκρυνση των συμπαγών ελληνικών και αρμενικών πληθυσμών από τις εστίες τους.  Ο πρέσβης Βανγκενχάιμ, που αντιπαθούσε τρομερά τους Έλληνες, και ο φον Ζάντερς πασάς ζητούσαν επιμόνως από τους Νεότουρκους εκτοπισμό των Χριστιανών, γιατί τούς θεωρούσαν υποστηριχτές της αγγλικής πολιτικής στην περιοχή, προωθητές των συμφερόντων της Εγκάρδιας Συνεννόησης και κατά συνέπεια εχθρούς της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας.

– Από τη δική τους πλευρά πάλι, στα μέσα του 1913, οι Νεότουρκοι επεδίωκαν με κάθε τρόπο την απαλλαγή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από την οικονομική επιρροή των Χριστιανών υπηκόων. Ζητούσαν την ανάκτηση των νησιών του Αιγαίου από την Ελλάδα και της Θράκης από τη Βουλγαρία. Μεθόδευαν τον πλήρη εκτουρκισμό των δυτικών και βορείων παραλίων της Μικρασίας, καθώς και των αρμενικών βιλαετίων της Ανατολής. Για την εξασφάλιση της ακεραιότητας και της ενότητας του τουρκικού κράτους, οι Νεότουρκοι έπρεπε να φερθούν χωρίς κανένα συναισθηματισμό προς τους ετερόδοξους ή αλλόφυλους συμπολίτες τους.

Μεσαιωνικές ιδέες περί σκλάβων και κυριάρχων τέθηκαν σε εφαρμογή. Ισλαμικές αντιλήψεις για το διάπλατο άνοιγμα του παραδείσου στους «πιστούς» που θα σκοτώσουν Χριστιανούς επανεμφανίστηκαν ύστερα από αιώνες.  Βασικό επιχείρημα των Νεοτούρκων υπήρξε η πρόφαση ότι οι άλλες εθνότητες, Έλληνες, Αρμένιοι, Συροχαλδαίοι, Βούλγαροι, ακόμη και οι ομόδοξοί τους Άραβες πάντοτε συνωμοτούν κατά του κράτους, με σκοπό τη διάλυσή του.

-Το νεοτουρκικό πάθος για εκτουρκισμό της χώρας το πλήρωσαν οι Χριστιανοί. Οι Έλληνες κατηγορήθηκαν συλλήβδην ως άπιστοι στην κυβέρνηση και ως κατάσκοποι, που εργάζονταν μυστικά για την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας.  Οι Αρμένιοι, οι πιστότεροι ανάμεσα στους Χριστιανούς Οθωμανούς υπηκόους, θεωρήθηκαν ύποπτοι συνωμοσίας, επαναστάσεως και ανατρεπτικών ενεργειών.  Με τέτοιου είδους επιχειρήματα οι Νεότουρκοι προσπάθησαν να απαλλαγούν από πολυάνθρωπα έθνη, που διατελούσαν υπήκοοι της αυτοκρατορίας τους επί πέντε ή και έξι αιώνες.

-Τελικά συνέβη κάτι πρωτοφανές. Το ίδιο το κράτος οργάνωσε και κατηύθυνε λεηλασίες, εκτοπίσεις, διώξεις, αρπαγές, βιασμούς, επιτάξεις, αποκλεισμούς, δολοφονίες, σφαγές και γενοκτονία εκατομμυρίων υπηκόων του.  Αυτός ήταν άλλωστε και ο μόνος τρόπος για να πετύχει το κύριο σύνθημα των Νεοτούρκων «η Τουρκία στους Τούρκους».

Ο τουρκικός λαός φανατίστηκε στο έπακρο. Οι Νεότουρκοι απέδωσαν τις ήττες και τις απώλειες των βαλκανικών εδαφών, τη φτώχεια και την κακοδαιμονία των αγροτικών μαζών, την εξαθλίωση των Μουσουλμάνων στους Έλληνες και στους Αρμένιους. Χιλιάδες Μουσουλμάνοι, μουχατζίρηδες(ή ματζούρηδοι, δηλ. πρόσφυγες) από τα ευρωπαϊκά εδάφη, τα οποία κατέλαβαν οι Βαλκάνιοι σύμμαχοι, κατέφυγαν στην Ανατολική  Θράκη και τη Δυτική  Μικρασία. Εξαθλιωμένοι καθώς ήταν, έγιναν υποχείριοι των Νεοτούρκων και ξέσπασαν πάνω στους ελληνικούς πληθυσμούς, διαπράττοντας κάθε είδους βιαιότητες, αρπαγές και λεηλασίες. Συγχρόνως φούντωσαν τον φανατισμό των ντόπιων Μουσουλμάνων, οι οποίοι θεώρησαν τους Ρωμιούς γείτονές τους καθ’ όλα υπαίτιους των δεινών που υπέστησαν οι Τούρκοι στα Βαλκάνια.

– Οι διωγμοί ξεκίνησαν από την Ανατολική Θράκη στα τέλη του 1913. Από τον Ιανουάριο του ’14 η ελληνική κυβέρνηση είχε προειδοποιηθεί από τον πρεσβευτή της στην Πόλη Δημήτριο Πανά για τις προθέσεις των Τούρκων να εκτοπίσουν και να διώξουν τους Έλληνες των μικρασιατικών παραλίων. Ασκώντας παρελκυστική πολιτική, στις 6 Απριλίου 1914 οι Τούρκοι πρότειναν στον Βενιζέλο ανταλλαγή των Ελλήνων του βιλαετίου Αϊδινίου (ή Σμύρνης) με τους Μουσουλμάνους της Μακεδονίας. Ο Βενιζέλος δέχθηκε αρχικά την εθελούσια και όχι την εξαναγκαστική μετανάστευση, αλλά οι Νεότουρκοι είχαν ήδη εξαπολύσει συστηματικούς διωγμούς. Τότε ο Βενιζέλος τους κατήγγειλε από το βήμα της Βουλής και απείλησε την Τουρκία με πόλεμο, διότι στη διάρκεια αυτών των συνεννοήσεων, οι Τούρκοι προέβαιναν σε απηνείς διώξεις Ελλήνων. Ήταν τόσο τεταμένο το κλίμα, λόγω των διωγμών, ώστε τον Ιούνιο παραλίγο να διακοπούν οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών.

Ήδη μέχρι τον Μάιο του ’14 η τουρκική κυβέρνηση είχε στείλει σε όλους τους διοικητές, ακόμη και στους μουχτάρηδες των χωριών, διαταγές να ετοιμάσουν διωγμό των Ελλήνων στις αγροτικές περιφέρειες Θράκης και Δυτικής Μικρασίας.

Σε τηλεγράφημα του υπουργού Εσωτερικών Ταλαάτ προς τον βαλή της Σμύρνης Ραχμή μπέη αναφέρεται ρητά ότι «οι Έλληνες Οθωμανοί…εργάζονται νυχθημερόν προς πραγματοποίησιν της Μεγάλης Ιδέας. Συνεπώς η…ύπαρξις των Ελληνοθωμανών είναι ολεθρία δια το κράτος… Να δώσητε προφορικάς οδηγίας εις τους αδελφούς μας Μουσουλμάνους όπως δια παντός είδουςεκτρόπων αναγκάσουν τους Έλληνας να εκπατριστούν οικεία βουλήσει…» Δυο μέρες αργότερα, ο Ταλαάτ έστειλε νέα διαταγή στον Ραχμή να εκτοπίσει τους Έλληνες του βιλαετίου Σμύρνης στη Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ) της οθωμανικής Αρμενίας. Ευτυχώς, στην πορεία των πραγμάτων, η διαταγή αυτή άλλαξε και θεωρήθηκε πιο συμφέρον να απελαθούν οι Ρωμιοί της Ιωνίας.

Η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία υπό διωγμό (Μάιος 1914)

-Στις 25 Μαΐου, το Οικουμενικό Πατριαρχείο κήρυξε την Εκκλησία υπό διωγμό. Οι εκκλησίες και τα σχολεία έκλεισαν και τελούνταν μόνο κηδείες με συνοπτική διαδικασία. Οι μητροπολίτες της Ιωνίας, μεταξύ αυτών ο Εφέσου Ιωακείμ και ο Κρήνης Θεόκλητος, που εποίμαιναν τους Ερυθραιώτες, διαμαρτυρήθηκαν έντονα στους ξένους πρεσβευτές για την απελπιστική κατάσταση του ποιμνίου τους και ζήτησαν διεθνή μεσολάβηση για την κατάπαυση των διωγμών και την επιστροφή των προσφύγων. Αλλά, ως συνήθως, οι ξένοι εκώφευσαν. Ακόμη και οι Γερμανοί προτέκτορες, ενώ μπορούσαν να επέμβουν και να αποτρέψουν πολλές από τις απάνθρωπες τουρκικές ενέργειες, θεώρησαν τους διωγμούς, τις σφαγές και τις κάθε είδους βιαιότητες «εσωτερικό» θέμα της Τουρκίας: ένα απλό συμβάν στην προσπάθεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να επιβιώσει.

Ερυθραία, 12 Μαΐου 1914

– Οι διωγμοί στην Ερυθραία άρχισαν στις 12 Μαΐου. Λίγο καιρό πριν, Νεότουρκοι και Γερμανοί στρατιωτικοί είχαν επισκεφθεί την περιοχή. Στο ξενοδοχείο του φανατικού Αλή Ζαντέ Καραμπίνα, στα Λίτζια του Τσεσμέ, πάρθηκε η απόφαση να διωχθούν όλοι οι Έλληνες της Ερυθραίας. Αυτός οργάνωσε και συμμορίες που κατατρομοκρατούσαν και λήστευαν τους Ερυθραιώτες. Τούρκοι στρατιωτικοί και πολίτες ορμούσαν στις πόλεις και στα χωριά με σαφέστατες διαταγές: μέσα σε λίγες μέρες ή και ώρες ακόμη οι κάτοικοι έπρεπε να εγκαταλείψουν, δήθεν για λόγους ασφαλείας, την πατρίδα τους και να καταφύγουν στην Ελλάδα. Δεν επιτρεπόταν να πάρουν τίποτε μαζί τους, εκτός από ό,τι μπορούσαν να κρατήσουν στα χέρια. Οι τουρκικές αρχές διαβεβαίωναν τους Ρωμιούς ότι «η απομάκρυνση είναι προσωρινή και οι περιουσίες τους θα προστατευθούν από το κράτος».

– Σκηνές αλλοφροσύνης εκτυλίχθηκαν παντού.  Στην Αγιά Παρασκευή, όπου ο ανδρικός πληθυσμός έλειπε στα καράβια, δεκάδες πανικόβλητα γυναικόπαιδα και γέροι πνίγηκαν, ενώ προσπαθούσαν να φτάσουν στη Χίο. Στις 27 Ιουνίου, τουρκικός στρατός εκτέλεσε δεκαπέντε Έλληνες και βίασε δυο κορίτσια στο Εγγλεζονήσι.  Οι υπόλοιποι κάτοικοι κατέφυγαν έντρομοι στη Χίο. Στην Κάτω Παναγιά, στα Αλάτσατα, στο Βατζίκι, στο Σιβρισάρι, στον Ρεΐσντερε και αλλού Τούρκοι πρόσφυγες από τα Βαλκάνια λεηλάτησαν τα καλύτερα σπίτια και πέταξαν έξω τους ιδιοκτήτες τους. Στα μικρά χωριά (Καράμπουρνα, Γιατζιλάρι, Πυργί, Ζίγκουι, Γκιουνέψι), οι Ρωμιοί κατατρομοκρατήθηκαν και αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στις πόλεις, για περισσότερη, υποτίθεται, ασφάλεια.  Σχεδόν όλοι οι Έλληνες των καζάδων Σιβρισαρίου, Τσεσμέ και Καραμπουρνού, περίπου 70.000 ψυχές, απελάθηκαν στην Ελλάδα. Ήταν τέτοιο το θράσος των Νεοτούρκων, ώστε οι εφημερίδες τους στη Σμύρνη έγραφαν κυνικά: «Οι Τσεσμελήδες μεταναστεύουν. Οι Έλληνες εγκατέλειψαν την πόλη. Τα κλειδιά, στα χέρια των αρχών, είναι στη διάθεση των ιδιοκτητών.»

Η πραγματικότητα είναι άλλη. «Αι αρχαί…έχουσαι ωπλισμένους χωροφύλακας, ως και πλείστους εκ των αγριωτέρων Μωαμεθανών προσφύγων… εισερχόμεναι εις τε τα διάφορα εμπορικά καταστήματα και τας χριστιανικάς οικίας, με πολύκροτα και ξιφολόγχας εις χείρας, προσεκάλουν αμέσως τους ιδιοκτήτας να παραδώσωσιν αυτοίς παν το παρ’ αυτοίς χρήμα, και αφού εξεγύμνουν αυτούς, διέτασσον επί απειλή θανάτου να εγκαταλείψωσιν το κατάστημα ή την οικίαν των και να αναχωρήσωσιν…εις Θεσσαλονίκην. Διηρπάγη παν το περιεχόμενον των οικιών…Χρήματα, κοσμήματα, έπιπλα, χαλκώματα, υφάσματα και παντοειδή χρειώδη και εμπορεύσιμα, ως και αυταί αι εσοδείαι των κατοίκων, ακορέστω λύσση συνελέγησαν και σωρηδόν εις την διάθεσιν των δραστών περιήλθον.» (Οικουμενικόν Πατριαρχείον, Μαύρη Βίβλος Διωγμών και Μαρτυρίων του εν Τουρκία Ελληνισμού, 1919).

• Η Ερυθραία και πάμπολλα μέρη της Μικρασίας από το Αδραμύττι μέχρι τα Μύρα και τον Αντίφελλο νεκρώθηκαν. Κάθε εργασία σταμάτησε. Ακόμη και σε μέρη, όπου οι κάτοικοι δεν είχαν διωχθεί (καζάς Βουρλών, περίχωρα Σμύρνης κ.ά.), κανείς δεν τολμούσε να βγει στα χωράφια. Σκοτωμοί, λεηλασίες, βασανισμοί και τρομοκρατικές πράξεις ήταν συνηθισμένο καθημερινό φαινόμενο. Σημειώθηκαν ακόμη και κλοπές γυναικών και παιδιών.

Μέχρι τα μέσα Ιουλίου 1914, 300.000 Έλληνες της Μικρασίας κι άλλοι τόσοι της Θράκης είχαν εγκαταλείψει τις πατρίδες τους. Οι εκτοπίσεις και οι απελάσεις έγιναν χωρίς γενική σφαγή, καθώς συνέβη αργότερα με τους Αρμένιους. Οι Νεότουρκοι δίστασαν να προβούν σε γενοκτονία των Ελλήνων, από φόβο μήπως η Ελλάδα βγει στον πόλεμο με την πλευρά της Αντάντ. Σε περίπτωση γενοκτονίας, η ελληνική ουδετερότητα, την οποία επιθυμούσαν οι Κεντρικές Δυνάμεις και ο γερμανόφιλος βασιλιάς Κωνσταντίνος, θα ήταν αδύνατο να τηρηθεί.  Υπήρξαν όμως και κρούσματα τοπικών σφαγών, όπως στις μαρτυρικές Φώκιες (Παλαιά και Νέα Φώκαια), που αντιστάθηκαν στον εκπατρισμό και πολλοί από τους 15.000 Φωκιανούς δολοφονήθηκαν.

Η δεύτερη φάση του Διωγμού: η γενοκτονία του 1914 – 1918

– Μετά την κήρυξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1η Αυγούστου 1914), εξαπολύθηκε η δεύτερη φάση των διωγμών, αγριότερη και συστηματικότερη. Ο Ταλαάτ, δήμιος των Ελλήνων και των Αρμενίων, αποθρασύνθηκε εντελώς και δρούσε χωρίς να κρατά ούτε τα προσχήματα.  Στις 24 Απριλίου 1915 συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν στην Πόλη 235 Αρμένιοι ηγέτες. Ήταν η πρώτη πράξη της γενοκτονίας του αρμενικού λαού, που θα τυραννά στους αιώνες ως φοβερή ερινύα τους Τούρκους.

– Στα μέσα του 1915 «σηκώθηκαν» όλοι οι Ρωμιοί από τα θρακικά και ασιατικά παράλια του Μαρμαρά, καθώς και από τα Μαρμαρονήσια. Εντελώς απογυμνώθηκαν επίσης από τους ελληνικούς πληθυσμούς τους η Αιολίδα και η αιγαιακή Καρία. Εκείνη την εποχή άρχισαν τρομερές εκτοπίσεις και σφαγές στον Πόντο, που κορυφώθηκαν μετά τη συνθηκολόγηση της Ρωσίας (1917).

• Στην Ερυθραία, οι 753 Έλληνες των χωριών Πάνου και Κάτου Ντεμερτζιλί εξορίστηκαν στα Κούλα, στο Σαλιχλί και στη Φιλαδέλφεια (24 Ιουνίου 1915), αφού πρώτα οι Τούρκοι έδειραν τους μουχτάρηδες και τους ιερείς και απογύμνωσαν τους Ντεμερζιλιώτες από τα υπάρχοντά τους. Μέχρι τώρα σώζεται η ρίμα της εξορίας στα χείλη των Ντεμερτζιλιωτών:

Ανήμερα τ’ Αη-Γιαννιού, πριχού τη μεσηβρία,

σηκώσαν τα Ντεμερτζιλιά, τα στείλαν εξορία.

– Την ίδια μέρα οι Ρωμιοί από το Γιατζιλάρι, τον Γκιούλμπαξε και άλλα μικρά χωριά του Καπλάντερε, περίπου 3.500 ψυχές, διατάχθηκαν να πάνε στα Βουρλά.  Από εκεί εκτοπίστηκαν στην περιοχή Φιλαδελφείας. Διώχτηκαν επίσης και οι 2.500 Ελληνες από το Τσιφλίκι τ’ Άη-Γιωργιού. Πολλοί αγρότες των Βουρλών εκπατρίστηκαν στο Χαμιντιέ (Μουραντιέ) της μικρασιατικής Μαγνησίας. Η μεγάλη μάζα των Βουρλιωτών όμως παρέμεινε στην πρωτεύουσα της Ερυθραίας. Ο ανδρικός πληθυσμός επιστρατεύτηκε από την αρχή του πολέμου. Από τους 7.302 στρατεύσιμους Έλληνες του καζά Βουρλών 3.760 λιποτάκτησαν και 2.344 εξοντώθηκαν από τους Τούρκους. Στα Βουρλά παρέμειναν γέροι, γυναικόπαιδα και κατσάκηδοι (λιποτάκτες), οι οποίοι ονομάστηκαν ταβάν ταμπουρούδες, δηλαδή στρατιώτες των ταβανιών, επειδή κρύβονταν στα ταβάνια.  Δεν είναι εξακριβωμένο αν οι Τούρκοι δεν σκόπευαν να διώξουν τους Βουρλιώτες ή αν ματαιώθηκαν τα σχέδιά τους από την πανθομολογουμένη διάθεση αντίστασης των Βουρλιωτών σε μια απόφαση εκπατρισμού.  Η πόλη πέρασε στιγμές τρομερής αγωνίας.  Πάντως, το 1916 η διαταγή εκτοπισμού, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Λίμαν φον Ζάντερς, ανεστάλη, αλλά τα Βουρλά αποκλείστηκαν από τον τουρκικό στρατό και λιμοκτόνησαν. Επί πλέον η ψειραρρώστια(τύφος) κι ο αγγλικός βομβαρδισμός (29 Ιανουαρίου – 2 Φεβρουαρίου 1916) προκάλεσαν πολλούς θανάτους και τρομερές υλικές ζημιές στην πόλη.

-Στον Πρώτο Διωγμό, μεγάλα και μικρά αστικά κέντρα της Μικρασίας, που ήταν υπό τον οικονομικό έλεγχο των Ρωμιών, αποκλείστηκαν πλήρως.  Οι ξένοι εμπορικοί οίκοι, οι τράπεζες, οι αντιπροσωπείες διατάχθηκαν να απολύσουν τους Ρωμιούς υπαλλήλους και να προσλάβουν Μουσουλμάνους.  Το ίδιο συνέβη και με πολλές κατηγορίες δημοσίων υπαλλήλων. Επίσημος οικονομικός αποκλεισμός των Ελλήνων κηρύχθηκε σε όλη τη χώρα. Ακόμη και το πιο μικρό ελληνικό χωριουδάκι της Πισιδίας, της Καππαδοκίας ή της Κιλικίας υπέφερε και δεινοπάθησε, αποκλεισμένο και τρομοκρατημένο από τους Τούρκους.  Απαγορεύτηκε στους Μωαμεθανούς να έχουν οικονομικές συναλλαγές με Χριστιανούς και καλλιεργήθηκε άσβεστο μίσος κατά των Ρωμιών.

-Οι Έλληνες στρατεύσιμοι στον τουρκικό στρατό (από 20 έως 45 ετών) εντάχθηκαν στα περιβόητα τάγματα εργασίας (amele taburu), όπου πέθαιναν κατά χιλιάδες από τις στερήσεις, τις κακουχίες, τον τύφο και τα βασανιστήρια.  Τα ζώα, η παραγωγή, τα εμπορεύματα, τα εργοστάσια, τα μέσα επικοινωνίας, τα μεγαλύτερα ιδιωτικά ή δημόσια κτίρια επιτάχθηκαν. Εκκλησίες και σχολεία μεταβλήθηκαν σε στρατώνες κι αποθήκες. Οι τουρκικές αρχές είχαν το θράσος να δίνουν και αποδείξεις των επιταγμένων, δήθεν για την αποζημίωση, μετά τον πόλεμο!

Όμως από έλλειψη σύνεσης των Τούρκων και των Γερμανών δεσποτών τους, οι διωγμοί, οι σφαγές και οι επιτάξεις οδήγησαν στην ολοκληρωτική παρακμή της οικονομίας. Λιμός και παντελής ένδεια μάστιζαν για τέσσερα χρόνια την πλειονότητα των Οθωμανών υπηκόων. Υποσιτισμός και μαύρη αγορά κυριαρχούσαν παντού. Η πολιτική εκτουρκισμού έπληξε ανεπανόρθωτα τον ίδιο τον τουρκικό λαό. Η Τουρκία ηττήθηκε και συνθηκολόγησε στον Μούδρο της Λήμνου (30 Οκτωβρίου 1918). Τότε έληξε και ο Πρώτος Διωγμός.

-Είναι δύσκολο να υπολογιστούν με ακρίβεια οι αριθμοί των διωγμένων Ελλήνων, καθώς και οι ζημιές που προκλήθηκαν από τους Τούρκους στις κάθε λογής ελληνικές περιουσίες. Με το τέλος του πολέμου αποδείχτηκε ότι λεηλατήθηκαν πάντα τα κινητά και καταστράφηκε μερικώς ή ολικώς το 90% των εκκλησιαστικών, κοινοτικών και ιδιωτικών περιουσιών.  Σύμφωνα με τη Μαύρη Βίβλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Διωγμών και Μαρτυρίων του εν Τουρκία Ελληνισμού (1914-1918), οι διωγμένοι Έλληνες από τη Θράκη και τη Μικρασία ανήλθαν στις 776.000. Από αυτούς περίπου το ένα τρίτο χάθηκε κατά τους εκτοπισμούς και οι υπόλοιποι επέστρεψαν στις ρημαγμένες πατρίδες τους μετά τη συνθηκολόγηση. Οι περισσότεροι αποφάσισαν να γυρίσουν μετά τον Μάιο του 1919, όταν πια ο ελληνικός στρατός είχε ελευθερώσει τη Σμύρνη. Τριάντα οκτώ μήνες αργότερα έμελλε να υποστούν νέα, φρικτότερα βάσανα.

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΜΑΡΙΑΝΝΑΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑ – ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΝΤΑΡΑ «ΕΡΥΘΡΑΙΑ, ΕΝΑΣ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΣ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΙΩΝΙΑΣ» ΑΘΗΝΑ 1997, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Θοδωρής Κοντάρας φιλόλογος Καλοκαίρι του 1997